13.06.2022
401
«Ижтимоий фикр» Республика жамоатчилик фикрини ўрганиш маркази "СОЦИОЛОГ КУТУБХОНАСИ" рукнини ва Ғарб социологик тафаккурининг таниқли вакили, немис социологи, файласуфи, тарихчиси ва сиёсий иқтисодчиси Макс Вебернинг «Протестантская этика и дух капитализма». номли қизиқарли, илмий-оммабоп социологик нашрининг қисқача шарҳини тақдим этади.
Максимилиа́н Карл Эми́ль Ве́бер 1920 йил 20 июнда Германиянинг Мюнхен шаҳрида туғилган. M. Вебер "ижтимоий ҳаракат" атамасини илмий истифодага киритди. Олим анти-позитивизм усулларининг изчил тарафдори бўлиб, ижтимоий ҳаракатларни ўрганиш учун соф эмпирик емас, балки "тушунтириш", "талқин қилиш" усули яхшироқ мос келишини таъкидлади. Унга асосланган социологияни тушуниш концепцияси доирасида олим нафақат у ёки бу ижтимоий ҳаракатни кўриб чиқишга, балки содир бўлаётган нарсаларнинг мақсади ва маъносини ҳам иштирок этувчи шахслар нуқтаи назаридан англаб олишга ҳаракат қилди. Жамиятнинг анъанавийдан замонавийга ўтиш жараёнларини ўрганиш Вебер илмий қизиқишларининг ўзагини ташкил қиларди: рационализация, секуляризация ва "дунёни тарк этиш". Капитализмнинг протестантлик илдизлари ҳақидаги диссертация олимнинг энг машҳур асарларидан бири бўлиб ҳисобланади. Иқтисодий социология ва дин социологияси кесишмасидаги тадқиқот 1905 йилда нашр этилган машҳур «Протестантская этика и дух капитализма» китобида ривожлантирилди.
Дунё кўп жиҳатдан капиталистик руҳга йўғрилганлиги сабабли, М. Вебер кўплаб замонавий ғоялар ва амалиётларнинг келиб чиқиш манбаларини кўрсатиб беради. Иккинчи сабаб шундаки, китобда социологик методологиянинг энг муҳим тамойили амалга оширилади: ижтимоий дунёда содир бўлаётган воқеаларни ажратиш зарурати ва социолог томонидан яратилган бу дунёнинг изоҳлари таҳлил қилинади. Вебер "капитализм руҳи", у айтганидек, ҳақиқат билан адашмаслик керак бўлган "идеал тур" эканлигини таъкидлайди. M.Вебер томонидан аниқ кўрсатилган социологик конструкциялардан ўрганилаётган воқеликка доимий ҳаракат қилиш ҳар қандай социологнинг касбий вазифасини ташкил қилади.
Вебер социология фанининг асосчиларидан бири ҳисобланади, унинг ғоялари ижтимоий фанларнинг, айниқса, социологиянинг ривожига сезиларли таъсир кўрсатди.