"Ёшлaр интернет- макон кўзгусида» мавзусида Ўзбекистон электрон ОАВ нaшрлaрининг контент-тaҳлили

      Ўзбекистон Республикаси Президентининг "2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича ҳаракатлар стратегияси" тўғрисидаги ПФ-4947-сонли Фармони ижросини ўрганиш мақсадида, “Тошкент ёшлар форумида-2020”да Президентнинг нутқи, мамлакат Интернет нашрларининг Ўзбекистон ёшлар сиёсатида амалга оширилаётган кенг кўламли ислоҳотлар билан ўзаро алоқасини ўрганиш ва жамоатчилик эътиборида бўлган ёшлар муаммоларини оммавий ахборот воситаларида ёритиш "Ижтимоий фикр" республика жамоатчилик фикрини ўрганиш Маркази томонидан "Ёшлар Интернет макони кўзгусида" мавзусида контент-таҳлилий тадқиқот ўтказилди.

      Ушбу контент-таҳлил учун Миллий доменнинг энг оммабоп ва ўқиладиган Интернет-нашрлари танлаб олинди. (1-жадвалга қаранг). Умуман олганда, ресурсларнинг оммавийлиги ва ваколати, шунингдек аудиторияга таъсир ўтказиш ва жамоатчилик фикрини шакллантириш қобилияти танловнинг асосий мезонига айланди. Тадқиқот 2020 йилнинг 1 декабрдан 2021 йилнинг 1 февралига қадар ўтказилди.

 

1-Жадвал

Электрон ОАВнинг оммавий -ахборот базаси ва Миллий доменнинг расмий манбалари

№                 Номи                                                       Агентлиги                  

1                   Kun.uz                                       Ўзбекистондаги онлайн нашр          

2                   Daryo.uz                                               Интернет-нашр                                  

3                   Gazeta.uz                                              Ахборот агентлиги                            

4                   Qalampir.uz                                          Янгиликлар нашри                            

5                   Uznews.uz                                            Янгиликлар агентлиги                      

6                   Podrobno.uz                                           Aхборот агентлиги                            

7                   Repost.uz                                              Янгиликлар нашри                            

8                   Xabar.uz                                               Aхборот-таҳлилий портал                

9                   Uza.uz (УзА)                                        Миллий ахборот агентлиги              

10                 Xs.uz (Халқ сўзи)                                Ижтимоий -сиёсий газета                

11                 Yuz.uz (Янги Узб.)                             Ижтимоий- сиёсий газета              

 

1-расм.  Aхборот материаллари улушининг манбалар бўйича нисбати

      1-расмдан кўриниб турибдики, ҳисобот даврида танланган онлайн нашрлар орасида ёшлар мавзусидаги энг кўп маълумот материаллари: Yuz.uz - (57 та мақола),  Kun.uz - (42 та мақола) каби нашрлар томонидан нашр этилган. Daryo.uz - (32 та мақола) ва XS.uz - (31), шу билан танланган нашрларнинг умумий ҳажмининг 58,7% ва жами кўришлар сонининг 73,9% ни ташкил этади (3-расмга қаранг).

     Нашрлар мазмунини таҳлил қилиш шуни кўрсатдики, материалнинг умумий ҳажмидан 226 та мақола ахборот характерига эга ва 50 та мақола аналитик мазмундаги материаллар (2-расмга қаранг). Маълумотларга асосан, ўрганиш пайтида танланган маълумот материаллари (276 та мақола) бир миллион етти юз мингдан ортиқ одам томонидан кўриб чиқилган (1714.197 марта кўрилган) (2-расмга қаранг).

2-расм. Ёшлар мавзусига оид маълумотлар материаллари сони, нашрларнинг тавсифи ва кўришлар сони

      Aхборот материаллари "Соғлиқни сақлаш", "Маданият", "Илм-фан", "Жамият", "Сиёсат", "Қонун", "Дин", "Спорт", "Технология" ва "Иқтисодиёт"  каби 10 та йўналиш бўйича бирлаштирилган. (3-расмга қаранг).   

3-расм.  Нашрларни танлаш ва ўрганиш соҳалари улушларининг умумий ҳажмнинг % га нисбати

4-расм.  Классификатор йўналишлари бўйича веб-сайтлардаги нашрларнинг умумий сони % да

   Ҳисобот даврида ёшлар мавзуларидаги энг кўп маълумот материаллари:  жамият (81 та мақола), сиёсат (68 та мақола) ва фан (58 та мақола) соҳаларига тегишли. (3-расмга қаранг).

5-расм.  Танланган нашрларнинг классификатор йўналишлари бўйича соҳаларга нисбати

    "ЖAМИЯТ", "СИЁСAТ" ва "ФAН" йўналишларида нашрларнинг энг кўп кўрилиши 2020 йил 29 декабрга тўғри келади ва бу Ўзбекистон Республикаси Президентининг мамлакат Олий Мажлисига Мурожаатномаси билан боғлиқдир.

6-Расм. Фойдаланувчилар томонидан энг кўп кўришлар сони бирликлар  ва % ҳисобида

     Умуман олганда, "Ёшлар Интернет-макон кўзгусида" мазмун-таҳлилий тадқиқоти шуни кўрсатдики, ҳисобот даврида оммавий ахборот воситаларининг кўп сонли ахборот материаллари ўзбек ёшлари ҳаётидаги муҳим воқеаларни ёритиб боради.

    Электрон оммавий ахборот воситаларининг медиа-базасини ўрганиш доирасида контент-таҳлил мамлакатимизда ёшлар сиёсатини амалга оширишда ёш авлодни кенг жалб этишга қаратилган кенг қамровли тизимли ишлар олиб борилаётганлигини кўрсатди.

    Тадқиқот натижаларига кўра танланган Интернет нашрларининг маълум бир даврдаги контент-таҳлили давомида 276 та мақола, 226 та ахборот ва 50 та таҳлилий характердаги мақолалар чоп этилган.

   Ҳисоб-китобларга кўра, нашрларнинг умумий сонининг 87% ижобий оҳангга эга материаллар сифатида таснифланган. Ҳисобот даврида салбий зарядланган материаллар улуши 13% ни ташкил этди.

    Маълум бир даврда энг кўп нашр этилган соҳалар бўйича ёшлар мавзусидаги ахборот материалларини классификатор йўналишларига нисбатан қиёсий таҳлил қилиш шуни кўрсатдики, "Жамият" ҳудудида энг кўп мақолалар таснифлагич йўналишларига тўғри келади. : "Ёшлар, сиёсат ва давлат органлари" (23,5%); "Ёшлар илми ва таълими" (21,0%); "Ёшларни ижтимоий қўллаб-қувватлаш" (16,0%); "Ёшлар ва оғиш" (14,8%); "Ёшлар ўртасида мартаба, бандлик ва миграция" (11,1%), бу маълум бир соҳада ёшлар масалаларида муҳим фикрларни таъкидлашга имкон беради (5-расмга қаранг).

    "Сиёсат" соҳасидаги нашрларнинг асосий қисми (55,9%) сиёсат ва давлат органлари билан боғлиқ бўлган классификатор йўналишига тўғри келадиган бўлса-да, "Ёшларни ижтимоий қўллаб-қувватлаш" йўналишидаги мақолалар ҳажми ҳам муҳим кўрсаткичларни намойиш этмоқда (19.0 %). (5-расмга қаранг).

      Ҳисобот даврида оммавий ахборот воситаларида ёшлар ва ёш олимларни тарбиялаш масалаларига бағишланган ахборот материаллари классификаторининг асосан "Ёшлар, фан ва таълим" (86,4%) йўналиши бўйича қолмоқда. Қолган аҳамиятсиз нашрларнинг улуши классификаторнинг "Ёшлар, сиёсат ва давлат органлари" (5,1%), "Ёшлар ўртасида мансаб, бандлик ва миграция" (5,1%) ва "Ёшларни ижтимоий қўллаб-қувватлаш" (3,4%) йўналишларига тўғри келади.  (5-расмга қаранг).

     Шуни таъкидлаш керакки, тадқиқот мавзуси бўйича нашр этилган ахборот материалларининг умумий кўриш сони ҳисоблаш пайтида 1,7 миллиондан ошди.

Тадқиқот даврида олиб борилган оммавий ахборот воситаларининг контент-таҳлили оммавий ахборот воситаларида ёшлар ва ёшлар сиёсатининг долзарб муаммоларини ахборот билан таъминлаш соҳасидаги баъзи ижобий ва заиф томонларни аниқлашга имкон беради:

     - оммавий ахборот воситаларининг ёшлар муаммоларига юқори қизиқиши;

     - нашрларнинг асосий қисми бағрикенглик, фуқаролик, ватанпарварлик туйғуси, соғлом турмуш тарзи ва ёшларнинг таълим ва илм-фан соҳасида муваффақиятларга интилишини тарғиб қилувчи ахборот материаллари.

   - аксарият оммавий ахборот воситалари жамиятда резонанс туғдириши мумкин бўлган ахборот материалларига - оиладаги зўравонлик, жиноятчилик ҳақидаги (криминал) янгиликлар ва бошқаларга устунлик беришади.