529

"Нодавлат нотижорат ташкилотлари фаолияти фуқаролик жамиятини ривожлантириш шарти сифатида" МAВЗУСИДA ЎЗБЕКИСТОН  ИНТЕРНЕТ МАКОНИДАГИ ВЕБ-САЙТЛАРИНИНГ КОНТЕНТ-ТAҲЛИЛИ

         Тадқиқотнинг мақсади - 2021 йилнинг биринчи чорагида мамлакатдаги нодавлат нотижорат ташкилотлари фаолиятига оид ҳужжатлар ва нашрларнинг меъёрий-ҳуқуқий базасини ўрганиш.

       Тадқиқот методикаси қуйидаги иш босқичларини ўз ичига олган: электрон намунавий базани шакллантириш; тадқиқот мавзуси учун меъёрий-ҳуқуқий базани аниқлаш; калит сўзлар ва тушунчалар асосида классификаторнинг йўналишларини тузиш; классификаторнинг сана ва йўналишлари бўйича нашрларни танлаш ва тарқатиш; миқдорий таҳлил (нашрлар сонини, веб-сайтлар бўйича нисбатларни аниқлаш; классификатор йўналишлари, нашрларнинг мазмун ва моҳияти бўйича тарқатиш); миқдорий кўрсаткичларга таржима қилиш; умумлаштирилган таҳлил ва хулосалар.

       Нашрлар танловига киритилган веб-сайтларнинг номлари 1-жадвалда келтирилган.

1-Жадвал

Электрон доменларнинг оммавий ахборот базаси ва Миллий доменнинг расмий манбалари

Номи

Агентлик

1

Kun.uz

Ўзбекистонда онлайн нашр

2

Daryo.uz

Интернет-нашр

3

Gazeta.uz

Aхборот агентлиги

4

Qalampir.uz

Янгиликлар нашри

5

Uznews.uz

Aхборот агентлиги

6

Podrobno.uz

Янгиликлар нашри

7

Repost.uz

Aхборот агентлиги

8

Xs.uz (Халқ сўзи)

Ижтимоий ва сиёсий газета

9

Yuz.uz (Янги Ўзбекистон)

Ижтимоий ва сиёсий газета

10

Yuz.uz (Правда Востока)

Ижтимоий ва сиёсий газета

 

 

 

1-Расм.1 Aхборот материаллари улушининг нашр манзиллари бўйича нисбати

1-расмдан кўриниб турибдики, ҳисобот даврида танланган онлайн нашрлар орасида тадқиқот мавзуси бўйича энг кўп маълумот материаллари: «Yuz.uz», «Podrobno.uz», «Gazeta.uz» (19,4%) ва «Kun.uz» (18,1 %) каби нашрлар томонидан нашр этилган ва танланган нашрларнинг умумий ҳажмининг 76,4 фоизини ва умумий кўришлар сонининг 73,2 фоизини ташкил этган.

Нашрлар мазмунини таҳлил қилиш шуни кўрсатдики, материалларнинг 73,6 фоизи ахборот, 26,4 фоизи таҳлилий мақолалардир. Маълумотлар шуни кўрсатадики, ўрганиш пайтида фойдаланувчилар томонидан нашрларнинг кўришлар сони уч юз ўн олти мингдан ошди (316,077 марта кўрилган) (2-расмга қаранг).

2-Расм. Нодавлат нотижорат ташкилотлари фаолияти материаллари сони, нашрларнинг таснифи ва кўришлар сони бўйича маълумот

      Тадқиқот мавзуси бўйича нашрларнинг умумий кўриш сонининг энг кўп кўрилганлари «Gazeta.uz» (24,1%), «Podrobno.uz» (23,5%),  «Kun.uz» (23,4%), «Daryo.uz» (22,0%) интернет нашрларига тўғри келади. Энг кам кўришлар сони «Xs.uz» га тўғри келади (0,7%).

       Нашрларни танлаш ва таҳлил қилиш классификаторнинг 9 йўналиши бўйича амалга оширилди.

4-Расм.  Классификатор йўналишлари бўйича веб-сайтлардаги нашрларнинг умумий сони

       4-расмдан келиб чиқадики, нашрларнинг кўпи нодавлат нотижорат ташкилотларининг давлат ва жамоат бошқарувидаги иштироки билан боғлиқ йўналишларга тўғри келади (26,4%). Нашрларнинг аксарияти март ойининг иккинчи ўн кунлигининг бошларида нашр этилган ва ижобий мазмундаги маълумотга эга эди. Энг кўп нашрлар «Podrobno.uz» сайтига тўғри келади. Энг кам нашрлар «Kun.uz», «Daryo.uz» сайтларида "Ўзбекистондаги нодавлат нотижорат ташкилотларини қўллаб-қувватлаш жамоат фонди фаолияти" йўналишига биттадан нашр тўғри келади.

5-расм. Веб-сайтлардаги нашрларнинг ойлар бўйича нисбати

       Диаграммадан кўриниб турибдики, энг кўп нашрлар март ойининг биринчи ўн кунлигига тўғри келади, бу биринчи навбатда мамлакат Президенти Ш.М.Мирзиёев томонидан 2021 йил 3 мартда ПҚ-5012-сонли "Нодавлат нотижорат ташкилотларини давлат томонидан қўллаб-қувватлаш, уларнинг фаолияти эркинлиги, ҳуқуқлари ва қонуний манфаатлари ҳимоя қилинишини таъминлашга оид қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида"ги ва  2021 йил 4 мартда  “2021-2025 йилларда фуқаролик жамиятини ривожлантириш концепциясини тасдиқлаш тўғрисида"ги УП-6181-сонли қарорларни имзолаганлиги билан боғлиқдир.

 

      Тадқиқот мавзуси бўйича веб-сайтларнинг ўтказилган контент-таҳлилидан қуйидаги хулосалар келиб чиқади:

      Умуман олганда, "ННТ фаолияти фуқаролик жамияти ривожланишининг шарти сифатида" мазмун-таҳлилий тадқиқоти шуни кўрсатадики, жорий йилнинг биринчи чорагида оммавий ахборот воситаларининг аксарият қисми мамлакатдаги нодавлат нотижорат ташкилотлари фаолиятидаги муҳим воқеаларни қамраб олади.

      Электрон оммавий ахборот воситаларининг медиа-базасини ўрганиш доирасида контент-таҳлил мамлакатда фуқаролик жамиятини ривожлантиришнинг ҳуқуқий асосларини изчил такомиллаштиришга қаратилган кенг қамровли тизимли ишлар олиб борилаётганлигини кўрсатди; фуқаролик жамияти институтларига кўмаклашиш ва уларни давлат томонидан қўллаб-қувватлаш механизмини такомиллаштириш; фуқаролик жамияти институтларининг давлат ва жамоат бошқарувидаги фаол иштироки учун зарур шарт-шароитларни яратиш; фуқаролик жамияти институтларининг давлат ижтимоий лойиҳаларини амалга оширишда иштирокини кенгайтириш; ва фуқаролик жамияти институтлари фаолиятининг очиқлигини таъминлаш.

     Тадқиқот натижалари шуни кўрсатадики, маълум бир давр учун танланган Интернет нашрларининг контент-таҳлили давомида 72 та мақола, 53 та ахборот материаллари ва 19 та таҳлилий характердаги мақолалар чоп этилган. Нашрларнинг асосий улуши «Yuz.uz», «Podrobno.uz», «Gazeta.uz» сайтларига тўғри келади.

    Ҳисоб-китобларга кўра, нашрларнинг умумий сонининг 86,1% ижобий оҳангга эга материаллар сифатида таснифланган. Ҳисобот даврида салбий зарядланган материаллар улуши 13,9 фоизни ташкил этди.

     Тадқиқот даврида электрон оммавий ахборот воситаларида нодавлат нотижорат ташкилотлари фаолиятига бағишланган ахборот материаллари асосан классификаторнинг қуйидаги йўналишларига тўғри келади - "ННТларнинг давлат ва жамоат бошқарувидаги иштироки" (26,4%); "ННТларнинг тадбиркорлик субъектлари, халқаро ва хорижий тузилмалар, давлат идоралари билан ҳамкорлиги" (16,6%); "ННТларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш" (15,3%). (4-расмга қаранг).

    Шуни таъкидлаш керакки, энг кўп нашрлар март ойига тўғри келади, бу аниқ, чунки март ойида давлатимиз раҳбари нодавлат нотижорат ташкилотларини жамоат қурилиши ва фуқаролик жамияти қурилишидаги ролини янада оширишга ва нодавлат нотижорат ташкилотларининг иштирокига ҳисса қўшадиган муҳим ҳужжатларни имзолади.

Хусусан, “2021-2025 йилларда фуқаролик жамиятини ривожлантириш концепциясини тасдиқлаш тўғрисида"ги Фармон билан қуйидаги муҳим бандлар тасдиқланди: 2021 йилда концепцияни амалга ошириш бўйича "йўл харитаси" ва 2021-2025 йилларда фуқаролик жамиятини мақсадли кўрсаткичларини ривожлантириш; Мақсадли кўрсаткичлар нодавлат нотижорат ташкилотларини (НТТ) ва фуқаролик жамиятининг бошқа институтларини субсидиялар, грантлар ва ижтимоий буюртмалар шаклида давлат томонидан қўллаб-қувватлаш ҳажмини 2021 йилда камида 1,2 бараварга ва 2025 йилда  1,8 бараварга оширишни назарда тутади. Эълон қилинадиган йилга оид давлат дастурида иштирок этаётган нодавлат нотижорат ташкилотлари сонини 2021 йилда 30 тага, 2025 йилдаги давлат дастурида - 50 тага етказиш кутилмоқда; жорий йилнинг 1 апрелидан бошлаб Нодавлат нотижорат ташкилотлари фаолиятининг очиқлиги кўрсаткичи; ННТларнинг доимий вакили институти; Ўзбекистон нодавлат нотижорат ташкилотлари миллий ассоциацияси ва "Шаффоф Хайрия" Ягона интерактив портали ва нодавлат нотижорат ташкилотлари уйларини яратиш, мамлакатдаги нодавлат нотижорат ташкилотларининг аҳамияти уларнинг ривожланишига ҳисса қўшмоқда.