"Ижтимоий фикр" республика жамоатчилик фикрини ўрганиш Маркази мониторинг гуруҳи электрон оммавий ахборот воситалари нашрларини мониторинг қилиш мақсадида "Aёл ўзбекистон жамиятида" мавзусида замонавий аёлнинг жамиятдаги ўрни, уларнинг мавқеини ошириш, эҳтиёжлари ва манфаатлари, асосий қадрият ва устувор йўналишлари, ҳаётий мақсадлари ва позицияларини аниқлаш бўйича контент-таҳлилий тадқиқот  ўтказди.

     Нашрлар танловига фойдаланувчилар орасида машҳур бўлган Миллий домен Интернет нашрлари кирган (1-жадвалга қаранг). Умуман олганда, ресурсларнинг машҳурлиги ва ваколати танловнинг асосий мезонига айланди. Тадқиқот 2021 йилнинг биринчи ярим йиллигида ўтказилди.

1-жадвал Электрон оммавий ахборот воситалари ва Миллий доменнинг расмий манбалари медиа-базаси

№	Номи	Агентлик
1	President.uz	Ўзбекистон Республикаси Президентининг расмий веб-сайти
2	Xs.uz (Халқ сўзи)	Ижтимоий -сиёсий газета
3	Yuz.uz (Янги Узбекистон)	Ижтимоий - сиёсий газета
4	UzА.uz (УзА)	Миллий ахборот агентлиги
5	Uzreport.uz	Янгиликлар агентлиги
6	Gazeta.uz	Ахборот агентлиги
7	Podrobno.uz	Янгиликлар агентлиги
8	Kun.uz	Ўзбекистондаги Онлайн нашр
9	Daryo.uz	Интернет-нашр
10	Qalampir.uz	Янгиликлар агентлиги

 

1-расм. Aхборот материаллари улушининг нашр манзиллари бўйича нисбати

     1-расмдан кўриниб турибдики, тадқиқот даврида танланган Интернет нашрлари орасида тадқиқот мавзуси бўйича энг кўп маълумот ва таҳлилий материаллар “UzА.uz” (276 та мақола), “Xs.uz” (138 та мақола), “Кун.уз”(134 та мақола), “Дарё.уз”(104), бу  (858 та мақола) каби нашрлар томонидан нашр этилган: танланган нашрлар умумий ҳажмининг 76% ни ташкил этди.

Нашрлар мазмунини таҳлил қилиш шуни кўрсатдики, материалларнинг умумий ҳажмидан 527 та ахборот, 331 таси таҳлилий мақолалардир. Маълумотлар шуни кўрсатадики, ўрганиш пайтида фойдаланувчилар томонидан нашрларни кўришлар сони тўрт миллион етти юз етмиш мингдан ортиқ кўриб чиқилган (4.770.112 марта кўрилган), бу контент-таҳлилий тадқиқотларнинг долзарблигини тасдиқлайди (2-расмга қаранг).  

2-расм. Ёшлар мавзусига оид ахборот материаллари сони, нашрларнинг таснифи ва кўришлар сони

Нашрларни танлаш ва таҳлил қилиш классификаторнинг калит сўзлари ва тушунчалари асосида тузилган йўналишлари бўйича амалга оширилди.

3-расм.  Классификатор йўналишлари бўйича нашрларнинг умумий сони

Нашрларнинг асосий қисми "Оила ва аёл" (28,7%) йўналишига бағишланган. Барча нашрларнинг энг оз қисми "Aёллар ва миграция" йўналишига бағишланган (0,2%).

Aхборот материаллари "Соғлиқни сақлаш", "Маданият", "Фан ва таълим", "Жамият", "Сиёсат", "Ҳуқуқ", "Спорт", "Технологиялар" ва "Иқтисодиёт" соҳалари бўйича гуруҳланган. (4-расмга қаранг).

 

4-расм. Танланган нашр

ларнинг тадқиқот йўналишлари бўйича нисбати

Диаграммадан кўриниб турибдики, нашрларнинг энг кўп сони: "Жамият" (686 та) ва "Сиёсат" (68 та) йўналишларига тўғри келади. "Жамият" соҳасига тегишли нашрларнинг улуши қуйидагича тарқатилди:

Нашрларнинг асосий қисми: "Оила ва аёл" (26,3%); "Aёлларни ижтимоий ва ҳуқуқий қўллаб-қувватлаш" (16,4%), "Aёл ва меҳнат" (12,2%) йўналишларига тўғри келади.

 5-расм. Танланган нашрларнинг йўналишлари бўйича таснифлагич йўналишларининг нисбати

Сиёсат соҳасидаги "Aёл ва оила" йўналиши бошқа йўналишларга нисбатан максимал қийматни кўрсатди - 37,7%. Нашрларнинг тенг сони "Aёлларни ижтимоий ва ҳуқуқий қўллаб-қувватлаш" ва "Гендер тенглиги" (ҳар бири 11,6%) йўналишларига тўғри келди.

 Нашрлар ҳажмининг ойлар бўйича нисбати 6-расмда келтирилган.

6-расм. Нашрларнинг тадқиқот ойлари бўйича умумий ҳажмига нисбати

Хулоса. Тадқиқот мавзуси бўйича веб-сайтларнинг ўтказилган контент-таҳлилидан келиб чиқадиган бўлсак, умуман олганда, "Aёл ўзбек жамиятида" мавзусидаги контект-таҳлилий тадқиқот шуни кўрсатадики, ҳисобот даврида оммавий ахборот воситаларининг аксарият қисми ўзбек аёлларининг тақдири ва ҳаётдаги муҳим воқеаларни ёритган.

Нашрлар ҳажми таркибига ва мазмунига қараб тарқатилди. Шундай қилиб, аёлларга нисбатан зўравонлик ҳолатлари ошкор қилинган мақолалар асосан салбий бўлган. Таркиби аёлларни ижтимоий ва ҳуқуқий қўллаб-қувватлашдан иборат нашрлар, аёлларни қўллаб-қувватлашга қаратилган меъёрий ҳужжатлар, нодавлат нотижорат ташкилотларининг оилаларни ва аёлларни қўллаб-қувватлаш, аёлларнинг бизнеси ва тадбиркорлигини қўллаб-қувватлашга қаратилган фаолияти ижобий таркибга эга нашрлар сифатида белгиланди.

Ҳисоб-китобларга кўра, нашрлар умумий сонининг 82,3% ижобий мазмунга эга материаллар сифатида таснифланган. Ҳисобот даврида салбий тусдаги материаллар улуши 17,7 %ни ташкил этди.

2021 йилнинг биринчи ярмида оммавий ахборот воситаларида аёллар ва оила муаммоларини қамраб олувчи ахборот-таҳлилий материаллар асосан "Оила ва аёл" йўналишида қолмоқда (28,7% ёки 179 та мақола); "Aёлларни ижтимоий ва ҳуқуқий қўллаб-қувватлаш" (16,7%; 112та мақола); "Aёл ва меҳнат" (11,9%; 83та мақола); "Aёлларни қўллаб-қувватлашга қаратилган норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар" (8,7%; 63та мақола); "Aёллар бизнеси ва тадбиркорлиги" (7,8%; 64та мақола); "Aёлларга нисбатан зўравонлик" (7,7%; 63та мақола) ва "Жиноятчиликнинг олдини олиш" (6,9%, 53та мақола), "Гендер тенглиги" (5,4%; 35та мақола), "Aёллар саломатлиги" (3,1%; 12та мақола.), "Оилаларни ва аёлларни қўллаб-қувватлаш бўйича нодавлат нотижорат ташкилотларининг фаолияти" (2,9%; 23та мақола), "Aёл ва миграция" (0,2%; 2 та мақола). (3-расмга қаранг).

Ҳисобот даврида ахборот нашрлари классификатор йўналишларига нисбатан қиёсий таҳлили шуни кўрсатдики,  "Жамият" соҳасида энг кўп мақолалар классификаторнинг "Оила ва аёл" (26,3%); "Aёлларни ижтимоий ва ҳуқуқий қўллаб-қувватлаш" (16,4%), "Aёл ва меҳнат" (12,2%) йўналишларига тўғри келди.

   Нашрларнинг интенсивлиги ва ҳажми бўйича кейинги ўринни "Сиёсат" соҳаси эгаллаб турибди, нашрларнинг асосий улуши "Aёл ва оила" (37,7%), "Aёлларни ижтимоий-ҳуқуқий қўллаб-қувватлаш" "ва" Гендер тенглиги "(ҳар бири 11,6%)  йўналишларга тўғри келди. (5-расм).

   Шуни таъкидлаш керакки, тадқиқот мавзуси бўйича нашр этилган ахборот материалларининг умумий кўриш сони ҳисоблаш пайтида 4,7 миллиондан ошди.